THẾ NÀO LÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Nghiên cứu khoa học nói một cách ngắn gọn: là một hoạt động của con người nhằm mở rộng tri thức qua các phương pháp khoa học.
Theo cách hiểu này, có hai điều kiện để một hoạt động có thể xem là nghiên cứu khoa học: MỤC TIÊU và PHƯƠNG PHÁP
Các hoạt động thường ngày mới nhìn vào thì thấy cũng chẳng khác gì nghiên cứu khoa học, nhưng thật ra đó không phải là nghiên cứu khoa học do không đáp ứng hai điều kiện cần thiết: MỤC TIÊU và PHƯƠNG PHÁP. Vì không phân biệt được hai điều kiện này nên nhiều người không hiểu thế nào là nghiên cứu khoa học.
Nghiên cứu khoa học phải nhằm mục tiêu phát triển tri thức mới, hay đóng góp thêm cho kho tàng tri thức của con người. Những tri thức này phải mang tính phổ quát hay có thể khái quát hóa. Một bà nội trợ có thể ra chợ khảo sát giá cả thực phẩm và có những so sánh thú vị, nhưng đó không phải là nghiên cứu khoa học, bởi vì tri thức đó không thể khái quát hóa.
Nghiên cứu khoa học là một cuộc điều tra hay khảo sát có hệ thống. Hai chữ “Hệ thống” ở đây có nghĩa là công trình nghiên cứu được thực hiện theo những quy trình chuẩn. Quy trình chuẩn trong nghiên cứu khoa học gồm 8 bước: đặt câu hỏi, thu thập thông tin hiện hành, đặt giả thuyết; thử nghiệm và thu thập dữ liệu; phân tích dữ liệu; diễn giải kết quả phân tích; công bố kết quả và tái kiểm định giả thuyết.
Trong quy trình này PHƯƠNG PHÁP đóng vai trò quan trọng, vì chính PHƯƠNG PHÁP quyết định tính khoa học của một hoạt động và phân định hoạt động đó là KHOA HỌC hay PHI KHOA HỌC.
Bởi vì phương pháp khoa học dựa trên lý thuyết và giả định cho nên kết quả nghiên cứu khoa học phải được diễn giải bằng bằng chứng, bằng lý luận dựa vào logic hay lập luận toán học, không đi ra ngoài phạm vi của dữ liệu cho phép. Trong khi đó các hoạt động mang tính tôn giáo thường dựa vào niềm tin và sự trung thành.
(Theo GS. Nguyễn Văn Tuấn)